De foto hierboven kwam ik vele jaren geleden op het internet tegen en eiste direct mijn aandacht op. Waar keek ik naar, wat boeide mij zo, wie was hiervan de fotograaf? Via een image reverse search engine had ik het antwoord snel gevonden: de foto is gemaakt door Francesca Woodman (1958β1981).
Ik ervaar schoonheid in de foto, maar ook tragiek. De afbeelding gaf me het idee dat de kunstenares wel eens de hand aan zichzelf zou kunnen hebben geslagen; de vaagheid van het gelaat, de neiging tot levitatie, de engelenvleugelen op de achtergrond, de zwarte kousen en het naakte bovenlijf dat naar de hemel reikt, dit alles gaf me deze suggestie. Even later las ik in een beknopte biografie dat ze op 19 januari 1981 een eind aan haar leven maakte door van het dak van een hoog gebouw in Manhattan, New York te springen.
Schoonheid, van andere kunstvormen dan de taalkunst, in taal willen vangen is een heikele bezigheid. Een sonate van Bach past niet in woorden, anders was Johann Sebastian misschien wel, in plaats van een muziekstuk, een poΓ«em gaan schrijven. Een foto, schilderij of sculptuur in woorden uitdrukken betekent dat het onmiddellijke zien verschraalt middels de langzame taal die tijd nodig heeft om beelden zichtbaar te maken. En vanzelfsprekend kun je vele vraagtekens plaatsen bij de poging een beeltenis in al zijn details via omschrijvingen te evenaren. Is per definitie onmogelijk. Ik benut de taal dan ook alleen om er mijn indrukken, beleving en waardering voor beeldend werk mee uit te drukken.
Schoonheid is een begrip dat vooral lijkt voorbehouden voor wat de zintuigen behaagt, zoals een fraai landschap, een mooie man of vrouw, een sierlijke dans of harmonische muziek. Als we de beleving van schoonheid echter als een ontroering duiden, dan kan iets dat niet zo mooi lijkt op het eerste gezicht, toch een schoonheidservaring teweeg brengen. In de muziek kunnen dissonanten hevige emoties losmaken, die esthetisch volstrekt verantwoord zijn.
Francesca Woodman treft me veelvuldig met haar werk. De foto hierboven is haar eerste zelfportret, welke ze op 13-jarige leeftijd maakte. Jongeren van nu kunnen denken dat ze hier een selfie-stick gebruikte, maar die dingen waren rond 1972 nog niet voorhanden.
Vele zelfportretten zouden volgen. Naakt, half naakt of gekleed, geheel in beeld of deels. Het gezicht veelal afgewend, dan weer zichtbaar. Handen, en ook handschoenen alsof het leven te vies is om aan te pakken, spelen een grote rol. De aanwezigheid van spiegels valt op, met een zelfreflectie of leeg. Een lege hoek van een kamer doet denken: waar is zij die hier woont? Preludes op suΓ―cide zijn veelvuldig te vinden.
Ik moest nog 20 jaar worden toen zij, zo een drie jaartjes ouder dan ik, van het dak sprong. Ik zou haar meer dan dertig jaar later pas ontdekken. En me afvragen wat haar bezielde voor de dood boven het leven te kiezen. En vandaag, in het jaar 2023, overweeg ik hoe in de tijd mijn interpretaties van het menselijk lijden steeds weer zijn veranderd. Eerst leek Francesca in mijn ogen een individueel slachtoffer, door God niet gezegend met de lust voor een lang bestaan. En vandaag, nu indertijd verborgen demonen overal open baar verschijnen, vermoed ik een diepe intelligentie in de jonge vrouw van toen, die daarmee middels beeldend werk tot in haar 23ste levensjaar nog uit de voeten wist te komen, en toen was het op.
Seksualiteit speelt een grote rol in haar oeuvre, zowel de behoefte zichzelf te tonen als te verbergen. Ik wil niet de psychotherapeut uithangen als ik zeg: ik voel hierin conflict. Eentje waarvan ze zich naar mijn idee bewust was, en die niet per se van haar individueel was, reden waarom ze deze uitte voor iedereen om te zien. Hoe donker en duister haar werk ook kan schijnen, de aantrekkingskracht ervan ligt in haar erkennen en het delen van wat ze erkent. De schoonheid ligt in haar vertolken van een zwaar te dragen zicht.
Ik wens ten diepste dat mensen die haar werk zien, geΓ―nspireerd worden om meest donkere krochten en spelonken in de eigen ziel openbaarheid te gunnen, tot uitdrukking te brengen middels de talenten die een ieder beschikbaar heeft, dit zonder de secundaire wens uit te blinken of de beste te zijn, maar eenvoudig vanuit het inzicht dat Open Baring Zelf verlossing brengt.
Some Disordered Interior Geometries is het enige boek dat Francesca Woodman tijdens haar leven heeft gepubliceerd; het werd in 1981 uitgegeven, kort voordat ze op 22-jarige leeftijd zelfmoord pleegde. Het bestaat uit een herdruk van een antiek Italiaans notitieboekje voor meetkundeoefeningen met de titel βEsercizi Graduati di Geometria β, waarover de kunstenaar zestien zelfportretten heeft gelegd en handgeschreven aantekeningen aan heeft toegevoegd, evenals lijm- en correctievloeistofvlekken. Het boek is uiterst schaars, aangezien naar verluidt 450 exemplaren van de 500 geproduceerde exemplaren aan de familie van Woodman zijn gegeven, die het grootste deel ervan uitdeelde op de begrafenis van de kunstenaar. In november 2003 werd een exemplaar voor $17.500 verkocht.
Ik laat hier tenslotte een galerie volgen, laat de beelden voor zichzelf spreken.
Voeg tevens een pdf bij waarin enkele van haar werken besproken.
πΌπππππ£π π½πππ πππππ 